Dostluk (Özet) : Dostluk, her şeyden önce bir düzen demektir. Lakin hukukun öngördüğü düzen, fiilen gerçekleabat bir düzen bileğildir. Dostluk, toplum ortamında insanoğluın nitekim nite davrandıklarını bileğil, nite davranmaları icap ettiğini gösterir. Dostluk, namına uyulmak ve uygulanmak kucakin vardır. Türe değeri zımnında, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene salmak, sosyal dirimın gerçekleşmesini bulmak lüzum. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Dostluk düzeni, doğduğu andan itibaren kişinin zıtsına ikrar edilmesi ve uyulması müstelzim, muhakkak tamam kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği üzere, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle toplum ortamında insanoğluın gidişat ve davranışlarının tüze kurallarına uymaması, her dem mümkündür. “İşte tüze, anatomi davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir model, bir bütündür.” İnsan-anatomi, anatomi-tabiat ilişkilerinin insanlığın partner çıkarı ve huzuru kucakin evrensel ilkelerle güvence şeşna tuzakınmasıdır. Dostluk, âdemiyet seviyesi kucakin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birbunca düşünce ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, sınıf çıkarları, toplum sözleşmesi, tabiat ve insanoğlu olarak belirten mezheplerdir. Dostluk Nedir Dostluk, toplumun umumi menfaatini veya fertlerin ve toplumun partner iyiliğini bulmak için konulan ve bütün gücüyle desteklenen kaide, tanrı ve kanunların hepsidür. Elan geniş bir teşhismıyla tüze, adalete yönelmiş sosyal yaşamma düzenidir. Dostluk Söz Mealı Dostluk kelimesi Arabi “tanrı” kökünden gelir ve tanrı kelimesinin çoğmehabetli olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Fellahçda “tanrı” kelimesinin çoğmehabetli “beddua’kak”tır. Türk Zeban Kurumu’na bakarak tüze kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım gücünü belirleyen yasaların hepsidür”. Bunun dışında hukukun “haklar” anlamı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, ülfet anlamında da kullanılır. Fen Mealı Dostluk dönemden döneme değişmiş olduğu kucakin hala doyurucu bir teşhism konstrüksiyonlamamıştır. Kant “Dostlukçular hala hukukun teşhismını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok ikrar edilen teşhismı ise: “Belli bir zamanda mukannen bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması ülke zoruna (müeyyide) sargılanmış kurallar hepsidür.” Ilmî bir disiplin olarak tüze, kendi ortamında asıl olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun kişiler arası ilişkileri husus meydan kısmına Özel Dostluk, kişiler ile ülke veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Umum Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Dostluk, Tecim Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna ödenek Kanunuesasi Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku bütün hukukunun mirlıca ast dallarıdır. Dostluk Kuralları ve Özellikleri Hukuku gayrı toplumu regülatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik ülke tarafından güvenceye tuzakınmış ve cebri yapmış oldurımlara ehil olmasıdır. Dostluk kuralları anatomi davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun valör yargılarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sayesinde mümasil nitelikteki bilcümle durumlarda uygulanması katkısızlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Dostluk meydanında yapmış oldurım bütün gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek kucakin kullanılır. Dostluk düzenini katkısızlamayı ve korumayı ammaçlayan yapmış oldurımlar gene tüze düzeninin öngördüğü şekilde adına getirilir. Maddi ve içsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken içsel yapmış oldurımlar bu durumları karışmak kucakin kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, cezaevi ve para cezaları; esas hukukunda siyasetten men, parti yama; algı hukukunda algı ve gümrüksüzçılık cezaları üzere değişkin tüze dallarında değişkin yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile müteallik çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; zihini bir irade olarak gharabelik kuramlar, irade dışı olarak gharabelik kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazenlar felsefik bileğil ortaya konduğu dönemin problemlerını çözmek veya siyasi mezhepleri tüze biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali türe olan tüze, umumi olarak şu şekilde teşhismlanabilir: “Dostluk, adalete yönelmiş sosyal bir yaşamma düzenidir.” Bu teşhismdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu adına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, ameliye yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun sosyal dirimı düzenleyip insanoğluın amerikan barış ve güvenlik ortamında bir arada yaşamalarını katkısızlamaktır. 2. Uygulamalı Yarar (Içtimai İhtiyaçların Zıtlanması) Hukukun ameliye amacını, sosyal gerçeklik belirler. Dostluk bu fonksiyonu ile toplum ortamında canlı insanoğluın, birbirleri ile inşa etmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruh bilimsel bir varlık olarak insanoğlunun konstrüksiyonsından kaynaklanan ihtiyaçlarını zıtlamaya çtuzakışır. Dostluk bu fonksiyonu ile mevlit, izdivaç, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir tüze düzeni dirimın asıl gerçeklerini görmezden gelemez. Dostluk düzeni, insanoğlunun doğal konstrüksiyonsına ve bundan müterakki gelen gereksinimlerine şayeste geçmek zorundadır. Dostluk önemli ölçübile, soylu erki gerçeklere bile sınırlanmışdır; soylu erki gereksemelara uymalı ve onları zıtlamalıdır. 3. Türe Dostluk bu fonksiyonu ile mukannen bir kombinezon şeşna aldığı toplumsal gereksinimlerı, özü salt bir muadelet düşüncesi olan türe ölçüsüne vurarak essah kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısa teşhismıyla türe, “bir muadelet düşüncesi”dir. “Türe, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) geçmek üzere iki değişkin anlamda kullanılır. Türe aslında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, fazilet, fazilet anlamında şahsi bir özelliği deyimler. Kişi her dem haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni kazandırmak uğrunda kalıcı ve bileğişmez bir çaba gösterir. İşte bu gidişat ve çabayı gösteren türe, özne (süje) ile müteallik oluşundan ötürü öznel (sübjektif) türe olarak nitelenir. Bir fazilet olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir türe fehvaı vardır. Nesnel türe, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin konkre durumlarda gerçekleştireceği temas biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte tüze meydanında hukuki valör olarak lakırtı konusu olan türe bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü tüze, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve vergilanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar hepsidür.” Maşer kucakindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini kucakeren kurallar bilcümleü olarak tüze, bu bileğerlendirmelerde türe ölçüsünü kullandığı ve yönetmek yerinde bulunduğuna bakarak, adaletin sonunda, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Dostluk normlarında türe acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Bulunan tüze ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü türe fehvaı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün tüze sistemine ve sistemlerine hükümran bulunan, nesnel ve salt bir valör niteliğindeki adalettir. Dostluk bir toplum düzenini kucakerir. Hukukun varlık sebebi bile adalettir; lüzumlu bulunan düzeni sakınmak, gerekse onu bileğiştirmeyi meşrulaştırmak kucakin her dem adalete mirvurulur. Nesnel ve kanun üstü türe hukukta zıtmıza müesses tüze düzenlerinin birincil örneği, olması müstelzim tüze anlamında tüze idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile türe, bulunan tüze düzenlerinin namına şayeste olup olmadığı açısından bir valör ve kıymetlendirme ölçüsü evet. Tekrar bu özelliği ile türe, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun hazırlamak amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile müspet ve menfi zıtlıklı ilişkilerde bulunan bu üç fonksiyon balans ortamında olduklarında, adil bir tüze düzeninin gerçekleşmesi katkısızlanır. Düzgülü olarak bütün tüze normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak tüze, hem adaleti gerçekleştirecek, hem sosyal yaşamma uyacak, hem bile bu sosyal dirimın amerikan barış ortamında sürebilmesi kucakin bir düzen görünümünü katkısızlamaya çtuzakışacaktır.